سندرم تخمدان پلی کیستیک ( PCOS ) یا تنبلی تخمدان ، یک ناهنجاری هورمونی رایج در میان زنان در سن باروری می باشد. زنان دارای سندرم تخمدان پلی کیستیک ، دارای دوره های قائدگی طولانی یا نامنظم یا سطوح بالایی از هورمون مردانه (آندروژن) می باشند. در صورت وجود سندرم تخمدان پلی کیستیک، تخمدان ها ، قادر به آزاد کردن تخمک ها به صورت منظم نمی باشند. اکیدا توصیه می شود خانم های محترم در صورت مواجهه با علائم تنبلی تخمدان که در ادامه به آن ها اشاره داشته ایم ، حتما به پزشک متخصص زنان و زایمان تهران مراجعه نموده و در صورت محرز شدن وجود تخمدان پلی کیستیک ، تحت نظر ایشان اقدامات درمانی را پیش گیرند. چنانچه ساکن هستید می توانید به دکتر افسانه شه بخش مراجعه کنید.
علت بروز سندرم تخمدان پلی کیستیک
علت دقیق بروز سندرم تخمدان پلی کیستیک هنوز برای پزشکان معلوم نیست. به اعتقاد آن ها سطوح بالای هورمون های مردانه ، مانع از تولید نرمال هورمون ها و تخمک ها توسط تخمدان ها می شود. لازم به ذکر است که ژنتیک ، مقاومت انسولین و همچنین وجود التهابات ، همگی از عوامل مرتبط با تولید مازاد آندروژن به شمار می آیند. توجه داشته باشید که طبق مطالعات انجام شده ، تنبلی تخمدان می تواند به صورت موروثی در یک خانواده اتفاق بیفتد.
در خصوص مقاومت انسولین باید اشاره داشت که حدود 70 درصد از زنان مبتلا به تنبلی تخمدان ، دارای مقاومت انسولین می باشند و این بدان معناست که سلول های آن ها قادر به استفاده از قند حاصل از مواد غذایی به عنوان منبع انرژی نمی باشند. وقتی سلول ها نتوانند به درستی از انسولین استفاده کنند ، نیاز بدن به انسولین افزایش می یابد. لوزالمعده برای جبران ، انسولین بیشتری را تولید می کند. باید توجه داشت که انسولین اضافی ، تخمدان ها را به تولید هورمون های مردانه ی بیشتر تحریک می کند. در رابطه با التهابات و تاثیر آن بر تنبلی تخمدان باید متذکر شد که در زنان مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک اغلب ، سطوح التهاب در بدن افزایش می یابد. ( چاقی از عوامل دخیل در بروز التهاب به شمار می رود و التهاب زیاد با سطوح آندروژن بالا مرتبط است )
علائم رایج در سندرم تخمدان پلی کیستیک
برخی زنان در اولین قائدگی خود ، شاهد علائمی می باشند که بیانگر تنبلی تخمدان است. برخی دیگر از بانوان نیز بعد از افزایش وزن یا روبرو شدن با مشکل در باردار شدن ، متوجه تنبلی تخمدان در خود می شوند. از رایج ترین علائم سندرم تخمدان پلی کیستیک عبارتند از :
- قائدگی نامنظم
- خونریزی شدید
- رشد مو در صورت ، کمر ، شکم و قفسه سینه
- آکنه
- افزایش وزن
- طاسی با الگوی مردانه
- تیره شدن پوست
- سردرد
سندرم تخمدان پلی کیستیک چگونه بر روی بدن اثر می گذارد ؟
وجود تخمدان پلی کیستیک ، می تواند بر روی باروری و دیگر جنبه های سلامت فرد اثر گذاشته و در نتیجه ، اختلالات زیر را به دنبال داشته باشد :
-
ناباروری
برای باردار شدن ، باید تخمک گذاری انجام گیرد. زنانی که به طور منظم تخمک گذاری ندارند ، به تعداد کافی تخمک ، برای بارور شدن آزاد نمی کنند.
-
سندروم متابولیک
حدود 80 درصد از زنان دارای تنبلی تخمدان ، چاق بوده یا اضافه وزن دارند. چاقی و تنبلی تخمدان ، خطر سندرم متابولیک و بروز مواردی اعم از قند خون بالا ، فشار خون بالا ، کلسترول پایین HDL و کلسترول بالا LDL را افزایش داده و احتمال بیماری قلبی ، دیابت و سکته را تشدید می کنند.
-
آپنه خواب
تنبلی تخمدان می تواند ، باعث توقف های تکراری در تنفس در طول شب شده و کیفیت خواب را بر هم بریزد. لازم به ذکر است که خطر آپنه خواب در زنان چاق دارای تنبلی تخمدان ، نسبت به زنان فاقد تنبلی تخمدان حدودا 5 تا 10 برابر بیشتر است.
-
سرطان آندومتری
در طول تخمک گذاری ، پوشش داخلی رحم پوست می اندازد. اگر شما هر ماه تخمک گذاری نکنید ، این پوشش داخلی می تواند ضخیم شود. ضخیم شدن پوشش داخلی رحم ، می تواند ریسک ابتلا به سرطان آندومتری را افزایش دهد.
-
افسردگی
تغییرات هورمونی و علائمی از قبیل رشد موی زائد ، می تواند تاثیرات منفی بر روی احساسات برجای گذارد تا جایی که بسیاری از زنان دارای تنبلی تخمدان ، افسردگی و اضطراب را تجربه می کنند.
تنبلی تخمدان چگونه تشخیص داده می شود ؟
پزشکان متخصص زنان و زایمان ، اصولاً تنبلی تخمدان را در زنانی که حداقل دو مورد از سه نشانه زیر را داشته باشند به راحتی تشخیص می دهند :
- سطح آندروژن بالا
- سیکل های نامنظم قائدگی
- کیست در تخمدان ها
توجه داشته باشید که برای محرز کردن وجود تنبلی تخمدان و پیگیری هرگونه مشکل در تخمدان و دیگر قسمت های لوله تولید مثل ، پزشک معالج شما آزمایش لگن را درخواست خواهند نمود. لازم به ذکر است که جهت بررسی سطوح هورمون های مردانه تولید شده نیز باید آزمایش خون نیز تجویز گردد. ضمنا یک سونوگرافی از امواج صوتی نیز به منظور بررسی فولیکول های غیر نرمال و مشکلات دیگر در تخمدان ها و رحم انجام می شود.
بارداری و تنبلی تخمدان
تنبلی تخمدان ، سیکل نرمال قائدگی را مختل کرده و باردار شدن را دشوار می نماید. به طوری که بین 70 تا 80 درصد از زنان دارای تنبلی تخمدان ، با مشکلات بارداری مواجه هستند. به طور کلی تنبلی تخمدان ، می تواند خطر مشکلات بارداری و سقط جنین را افزایش دهد.
درمان تنبلی تخمدان
درمان تنبلی تخمدان ، به فاکتورهای متعددی وابسته است. این فاکتورها شامل سن ، شدت علائم و سلامت عمومی بیمار بستگی دارد. ذکر این نکته حائز اهمیت است که نوع درمان ، بسته به این که بیمار در آینده تصمیم به بارداری دارد یا خیر ، می تواند متفاوت باشد. لذا چنانچه قصد باردارشدن دارید ، درمان شما شامل موارد زیر خواهد بود :
-
دارودرمانی
برای تحریک تخمک گذاری ، می توان از داروهای مناسب آن استفاده نموده و به تخمدان ها در آزاد کردن نرمال تخمک ها کمک کرد. لازم به ذکر است که این داروها ، دارای عوارض خاص خود می باشند ؛ به عنوان مثال می توانند احتمال تولد دوقلو یا چندقلو را افزایش دهند. همچنین می توانند باعث تحریک بیش از حد تخمدان ها شده و سبب بروز علائمی از قبیل نفخ شکم یا درد رحم شوند.
-
IUI :
در برخی از زوجین همسر فرد میزان اسپرم مناسبی دارد و می توان از روش آی یو آی جهت درمان نازایی به علت تنبلی تخمدان استفاده کرد.
-
لاپاراسکوپی :
بعد از شش ماه از مصرف دارو در جهت درمان و همچنین سه ماه پس از گذشت درمان ناباروری با متد آی یو آی در صورتی که هیچ یک از این متد ها پاسخی در جهت درمان و بهبود را به دست نیاورد می توان از روند درمانی لاپاراسکوپی استفاده کرد.
-
IVF :
بهبود ناباروری با آی وی اف مرحله پایانی در روند درمان است. در مواقعی که هیچ یک از متد های درمان پاسخگو نبودن می توان از این متد جهت درمان استفاده کرد.
اگر برنامه ای برای باردار شدن ندارید ، درمان شامل موارد ذیل خواهد بود :
-
قرص های کنترل بارداری
این قرص ها به کنترل سیکل های قائدگی ، پایین آوردن سطوح آندروژن و کاهش آکنه کمک می کند.
-
داروهای دیابت
این داروها اغلب برای کاهش دادن مقاومت انسولین در تنبلی تخمدان مورد استفاده قرار می گیرند. این داروها می تواند به کاهش سطوح آندروژن، کاهش رشد مو و تخمک گذاری منظم تر کمک کنند.
-
تغییر در رژیم غذایی و داشتن فعالیت کافی
یک رژیم غذایی سالم و فعالیت فیزیکی مناسب ، می تواند به کاهش وزن شما کمک کرده و علائم تنبلی تخمدان را در شما کاهش داده و به کاهش سطوح گلوکز خون و تخمک گذاری کمک کند.
درمان نازایی ناشی از سندرم تخمدان پلی کیستیک
افرادی که مبتلا به تنبلی تخمدان هستند ، بعد از ازدواج ممکن است در بارداری ناموفق باشند. در ادامه قصد داریم روش های موثر در درمان ناباروری ناشی از تنبلی تخمدان را بیان کنیم. بهترین توصیه و درمان برای تنبلی تخمدان تغییر سبک زندگی می باشد.
- انجام فعالیت های ورزشی به مدت 150 دقیقه در هفته و عدم استفاده از مواد غذایی حاوی هورمون نظیر گوشت ، مرغ و جایگزین کردن مواد غذایی گیاهی و ماهی می تواند مفید باشد.
- اگر اضافه وزن دارید توصیه می شود وزن خود را کاهش دهید.
- با دارو درمانی می توان موجب تحریک تخمک گذاری شد. استفاده از داروها می تواند در درمان ناباروری موثر باشد.
- در مواردی که همسر فرد اسپرم خوبی داشته باشد ، روش درمانی IUI می تواند موثر باشد.
- در صورتی که دوره های درمانی بعد از 6 ماه دارو درمانی و سه ماه درمان ناباروری با IUI موثر نباشد ، می توان از روش درمانی لاپاراسکوپی کمک گرفت. برای انجام این روش لازم است 4 الی 10 نقطه تخمدان را کوتر کنند و سپس بعد از دارو درمانی در صورت تخمک گذاری بیمار می تواند باردار شود.
- در صورتی که هیچ یک از روش های درمانی موثر نباشد ، می توان از آی وی اف برای درمان ناباروری کمک گرفت. در واقع آی وی اف مناسب ترین و آخرین مرحله برای درمان ناباروری می باشد.
برای تنبلی تخمدان چه بخوریم ؟
- خوردن صبحانه را جدی بگیرید.
- چربی های سالم بخورید.
- مصرف کربوهیدرات را کاهش دهید.
- از پروتئین های کم چرب استفاده نمایید.
- از مواد غذایی دارای فیبر ، بیشتر استفاده کنید.
- غذاهای ضد التهاب مصرف نمایید.
نکته قابل توجه : تنبلی تخمدان در واقع یک بیماری ژنتیکی است و توصیه می شود اگر یکی از اقوام نزدیک شما به این بیماری مبتلا است به متخصص زنان و زایمان مراجعه کنید تا معاینه و آزمایشات لازم انجام شود. زیرا در بیشتر مواقع افرادی که به تنبلی تخمدان مبتلا هستند ، مستعد ابتلا به کیست تخمدان خواهند بود. به همین علت سونوگرافی و انجام چکاب دوره ای می تواند از پیشرفت بیماری جلوگیری نماید.
تفاوت تنبلی تخمدان با تخمدان ضعیف در چیست؟
تخمدان های تضعیف شده دارای ذخیره کمی از تخمک هستند. به عبارت بهتر یعنی AMH زیر 1/1 خواهد بود. اما اشخاصی که تنبلی تخمدان دارند AMH آنان بالای 3 یا 3/5 هستند. بنابراین این دو حالت از بیماری با یکدیگر متفاوت خواهد بود.
اختلال پریود در اوایل بلوغ خطرناک است ؟
بعد از بلوغ و شروع قاعدگی بروز ایراداتی در هیرسوتیسم یا حتی نامنظمی در پریود کاملا امری طبیعی بوده و جای نگرانی ندارد. اما اگر پس از گذشت دو سال از اتمام دوران بلوغ همچنان این علائم را دارید بهتر است که به دکتر زنان مراجعه کنید.
آیا استفاده از قرص های ضد بارداری برای بدن مضر است ؟
یکی از عمده ترین و رایج ترین سوالات بانوان در ارتباط با مصرف قرص های پیشگیری از بارداری است که آیا اختلالی را به وجود خواهد آورد یا خیر؟ بهتر است بدانید که استفاده از داروهای ضد بارداری نه تنها برای بدن مشکلی را به وجود نخواهد آورد بلکه در مواقعی که از این قرص در راستای درمان استفاده می شود اگر روند درمان را به انتها نرسانید ممکن است بدن فرد را دچار اختلال کند. در نتیجه مصرف و استفاده این قبیل از قرص ها با دستور پزشک بلامانع است.
