در حال حاضر روش ها و متدهای مختلفی به منظور درمان ناباروری ابداع شده که IUI یا به عبارتی تلقیح درون رحمی ، یکی از این روش ها به شمار می رود. به گفته دکتر افسانه شه بخش ، بهترین جراح و متخصص زنان و زایمان در تهران ، تلقیح داخل رحم ( آی یو آی ) ، نوعی روش نوین کمک باروری یا در حقیقت نوعی لقاح مصنوعی است و روندی برای درمان ناباروری محسوب می شود که احتمال باروری زوجین نابارور را به میزان قابل ملاحظه ای افزایش می دهد. در روش فوق ، اسپرم های شسته و غلیظ شده ، مستقیما زمانی که تخمدان های زن یک یا چند تخم را برای باروری آزاد می کنند ، در رحم وی قرار داده می شوند. امید به نتیجه بخش بودن لقاح داخل رحم ، به حرکت کردن اسپرم در لوله فالوپ و بارور کردن تخم در انتظار باروری که در بارداری نرمال اتفاق می افتد ، وابسته است. بر حسب دلایل ناباروری ، این متد می تواند با سیکل نرمال یا با داروهای باروری هماهنگ شود.
در چه مواردی از IUI استفاده می شود ؟
به طور کلی توانایی یک زوج برای بارور شدن ، به فاکتورهای متعددی وابسته است. لقاح داخل رحم ، در زوجینی استفاده می شود که دارای شرایط زیر هستند :
- اسپرم دهنده
برای زنانی که برای باردار شدن به استفاده از اسپرم دهنده نیاز دارند ، این فرآیند عموما برای باردار شدن مورد استفاده قرار می گیرد. نمونه های اسپرم دهنده منجمد ، از آزمایشگاه های معتبر بدست آمده و قبل از روند IUI ، یخ زدایی شده اند.
- ناباروری غیر قابل توضیح
این روند اغلب به عنوان یک درمان اولیه برای ناباروری غیر قابل توضیح به همراه داروهای القاء کننده تخمدان انجام می شود.
- ناباروری مرتبط با آندومتروز
برای ناباروری مرتبط با آندومتروز ، استفاده از داروها برای به دست آوردن یک تخم با کیفیت به همراه انجام IUI ، اغلب اولین دستاورد درمان محسوب می شود.
- ناباروری فاکتور مرد ملایم ( شبه باروری )
تجزیه و تحلیل منی شریک جنسی شما به عنوان یکی از مراحل اولیه در ارزیابی پزشکی ناباروری ، غلظت اسپرم پایین تر از حد میانگین ، حرکت یا جنبش ضعیف اسپرم یا ناهنجاری در اندازه و شکل اسپرم ( ریخت شناسی ) را نشان می دهد. این روش می تواند بر برخی از این مشکلات غلبه کند ؛ چون آماده کردن اسپرم برای روند ، به جدا کردن اسپرم بسیار فعال و نرمال از اسپرم های دارای کیفیت پایین تر کمک می کند.
- ناباروری فاکتور دهانه رحم
دهانه رحم شما که در انتهای تحتانی رحم قرار گرفته است ، سوراخی را بین واژن و رحم شما ایجاد می کند. مخاط تولید شده توسط دهانه رحم در زمان تخمک گذاری ، محیط ایده آلی را برای اسپرم جهت حرکت از واژن به لوله های فالوپ فراهم می آورد ؛ ولی اگر مخاط دهانه رحم بسیار غلیظ باشد از حرکت اسپرم جلوگیری می نماید. دهانه رحم ، خود گاهی از رسیدن اسپرم به تخم جلوگیری می کند. اسکار مثل موارد بر جای مانده از نمونه برداری یا روندهای دیگر ، می تواند باعث ضخیم شدن دهانه رحم شود. IUI یک راه فرعی را در دهانه رحم ایجاد کرده و اسپرم را مستقیما در رحم قرار داده و احتمال برخورد اسپرم با تخم های در حال انتظار را بیشتر می کند.
- ناباروری فاکتور مربوط به تخمک گذاری
IUI برای زنانی که در اثر مشکلات تخمک گذاری از قبیل نبود تخمک گذاری یا تعداد کاهش یافته تخمک ها ، مشکل ناباروری دارند ، انجام می شود.
- آلرژی به منی
به ندرت برخی زنان به پروتئین های موجود در منی شریک جنسی خود حساسیت دارند ؛ به طوری که انزال باعث قرمزی ، سوختگی و تورم در واژن در جایی که منی در تماس با پوست قرار می گیرد ، می شود. استفاده از کاندوم ، می تواند از شما در برابر بروز این علائم محافظت کند ؛ ولی استفاده از آن ، مانع باردرای نیز می شود. اگر حساسیت شدید باشد ، این پروسه می تواند به عنوان یک روش موثر مورد استفاده قرار گیرد ؛ چون بسیاری از پروتئین ها در منی ، قبل از انتقال اسپرم ، جدا می شوند.
درمان ناباروری با روش IUI در چه افراد انجام نمی شود ؟
- داشتن سابقه عفونت در ناحیه لگن بانوان
- وجود اختلاف شدید در لوله فالوپ بانوان
- بانوان مبتلا به آندومتریز شدید و متوسط
چه افرادی کاندیدای مناسسبی برای انجام آی یو آی هستند ؟
- بانوانی با بیماری های واژینیسموس ، ترشحات دهانه رحم و مشکلات مربوط به تخمدان و غیره بهترین کاندیدای استفاده از این متد درمانی هستند.
- مراقبت های لازم بعد از عمل لقاح داخل رحم
- کاهش فعالیت های روزانه در افراد
- استراحت مطلق 24 ساعت بعد از عمل
- خودداری از انجام فعالیت و ورزش های سنگین
- پرهیز از مواد غذایی نفاخ و استفاده بیشتر از سبزیجات و میوه ها
مکانیزم عمل IUI چگونه است ؟
در ابتدا لازم به ذکر است که عمل فوق ، باید دقیقا در روز تخمک گذاری یا 2 روز بعد از آن ، انجام پذیرد. انجام تکنیک آی یو آی ، نوعی عمل ساده است که فاقد نیاز به بیهوشی بوده و می توان گفت عاری از درد است. طی فرآیند IUI ، در وهله اول مایع منی مرد گرفته می شود ، سپس نسبت به شستشوی اسپرم ها به وسیله روش های مخصوصی اقدام می گردد. بدین ترتیب ، اسپرم های سالم و سریع از اسپرم هایی که کیفیت و توان کافی ندارند ، تفکیک شده و اصطلاحا آماده انتقال به رحم زن می شوند. در نهایت در طول زمان تخمک گذاری زن ، این اسپرم ها به صورت مستقیم و از طریق لوله ای باریک ، به داخل رحم زن منتقل خواهند شد. توجه داشته باشید که عمل لقاح داخل رحم ، حداکثر طی چند دقیقه انجام می پذیرد و فرد بلافاصله پس از عمل ، ترخیص شده و توان از سرگیری امور روزمره خود را خواهد داشت.
احتمال موفقیت آمیز بودن تکنیک IUI چقدر است ؟
شانس موفقیت آی یو آی ، به علت ناباروری وابسته است ؛ لذا از آن جا که ناباروری در هر زوجی می تواند ناشی از علل مختلفی باشد ، قاعدتا میزان پاسخگویی هر زوج به روش IUI ، متفاوت خواهد بود. به عنوان مثال احتمال موفقیت تکنیک فوق در زنان بالای 40 سال ، به مراتب کمتر از خانم های زیر 40 می باشد. از این رو نمی توان عدد مشخصی را برای درصد موفقیت این تکنیک ، معین نمود.
آیا روش IUI خطر دارد ؟
لقاح داخل رحم ، یک روند نسبتا ساده و بی خطر است و خطرات و عوارض جانبی آن بسیار کم است. برخی از این خطرات عبارتند از :
- عفونت : خطر جزئی عفونت در نتیجه اجرای این روند وجود دارد.
- لکه بینی : گاهی اوقات فرآیند قرار دادن کاتتر در رحم ، باعث خونریزی جزئی واژن می شود که معمولا تاثیری بر روی احتمال بارداری ندارد.
- بارداری چندقلو : این روش به تنهایی با احتمال خطر افزایش یافته بارداری چندقلو ارتباطی ندارد ، ولی وقتی با داروهای القای تخمک گذاری توأم می شود ، خطر بارداری چندقلو تا حد قابل ملاحظه ای افزایش می یابد.
چگونه برای روند IUI آماده شویم ؟
لقاح داخل رحم ، شامل هماهنگی دقیق قبل از روند واقعی می باشد که از قرار ذیل است :
- آماده سازی نمونه منی :
شریک جنسی شما ، یک نمونه منی را در مطب بهترین پزشک زنان و زایمان در تهران تهیه می کند. همچنین می توان شیشه اسپرم دهنده منجمد را یخ زدایی کرده و آماده نمود. از آنجایی که عناصر غیر اسپرمی در منی ، می تواند باعث واکنش هایی در بدن زن شود که در باروری اختلال ایجاد می کند ، نمونه به روشی که اسپرم های بسیار فعال از اسپرم های دارای کیفیت کمتر و سایر عناصر جدا شود ، شستشو داده می شود. احتمال دستیابی به بارداری ، با استفاده از یک نمونه کوچک بسیار غلیظ اسپرم سالم افزایش می یابد.
- نظارت بر تخمک گذاری :
به دلیل حیاتی بودن IUI ، نظارت بر علائم تخمک گذاری قریب الوقوع ، حائز اهمیت می باشد. به همین دلیل ، شما می توانید از یک کیت پیش بینی کننده تخمک گذاری برای شناسایی زمان تولید موج توسط بدن یا آزاد کردن هورمون LH ، استفاده کنید.
سوالات متداول :
- آیا انجام آی یو آی درد دارد ؟
در بیشتر موارد قبل از انجام این پروسه لازم است عکس رنگی از رحم گرفته شود. باید گفت درد IUI از درد عکس رنگی رحم بسیار کمتر می باشد و می توان گفت تا حدودی مشابه تست پاپ اسمیر است. البته خوب است بدانید به علت ورود اسپرم و مصرف داروها قبل و بعد از این روند درد خفیف در زیر شکم طبیعی می باشد.
- میزان موفقیت در IUI چقدر است ؟
با توجه به وضعیت اسپرم ، محیط شیمیایی رحم ، وضعیت تخمک ها و هم چنین ضخامت اندومتر می توان گفت میزان موفقیت این روش در هر دوره حدود 30 درصد می باشد.
- تا چندبار می توان این روند را انجام داد ؟
به صورت معمول تا 3 دوره آی یو آی تجویز می شود. در برخی شرایط خاص ممکن است این دوره افزایش پیدا کند. در حالت کلی حداقل 3 دوره برای جواب گرفتن ضروری می باشد. البته ممکن است برخی از بیماران در همان دفعه اول نتیجه بگیرند و باردار شوند.
- بهترین زمان برای انجام IUI چه زمانی است ؟
توصیه می شود این متد در حدود 6 الی 12 ساعت قبل از تخمک گذاری انجام شود. البته در شرایطی که مشکل ناباروری به دلیل مشکلات آقایان باشد ، برخی پزشکان عقیده دارند بهترین زمان برای انجام لقاح داخل رحم بعد از تخمک گذاری می باشد.
- آیا بعد از انجام آی یو آی نیاز به استراحت مطلق می باشد ؟
به هیچ عنوان نیازی به استراحت مطلق نیست. بهتر است به مدت نیم ساعت الی 1 ساعت بعد از IUI به حالت دراز کش باقی بمانید. احتیاجی به استراحت مطلق در خانه نیست.انجام فعالیت های سنگین را به بعد موکول کنید.
- آیا بعد از این روش اسپرم ها بیرون می ریزند ؟
خیر بعد از ای یو آی ممکن است احساس رطوبت و یا ریزش ترشح داشته باشید که به دلیل وضعیت هورمونی بدن و ورود کاتتر می باشد.
- آیا بعد از IUI می توان رابطه جنسی داشت ؟
بله هیچ منعی برای رابطه جنسی بعد از این پروسه وجود ندارد.
- انجام لقاح داخل رحم در چه سنی نتیجه بهتری دارد ؟
هرچه سن افراد کمتر باشد نتیجه آن بهتر است. بانوان در سنین 20 تا 25 سالگی میزان موفقیتشان از افراد در سنین بالاتر بسیار بیشتر است.
- هدف از انجام آی یو آی چیست ؟
علت اصلی این روش رساندن اسپرم های سالم و متحرک به تخمک ها می باشد. در این موارد شانس باروری تا 80 درصد افزایش پیدا کرده، زیرا اسپرم ها به راحتی به تخمک ها میرسند.
- IUI و IVF چه تفاوتی بایکدیگر دارند ؟
هر دو این روش ها به منظور درمان ناباروری انجام شده اما دارای تفاوت هایی با یکدیگر می باشند.
IVF ( لقاح آزمایشگاهی ) روشی است که باعث تحریک، بازیابی، لقاح و انتقال در تخمک ها می شود. در آی یو آی ( لقاح داخل رحم ) اسپرم به رحم تزریق می شود ، تا مدت زمان رسیدن اسپرم به تخمک کاهش یابد. همچنین روش درمانی IVF بسیار گران تر و روند درمانی طولانی تری به نسبت روش دیگر درمانی دارد.
