آندومتریوز | دکتر افسانه شه بخش

آندومتریوز ، نوعی اختلال است که در آن بافتی مشابه بافت تشکیل دهنده پوشش داخلی رحم ؛ آندومتر ، در خارج از حفره رحم رشد می کند . این عارضه هنگامی اتفاق می افتد که بافت آندومتر روی تخمدان ها ، روده و بافت های لگن رشد کند . در ادامه مقاله با دکتر افسانه شه بخش ، بهترین جراح و متخصص زنان و زایمان تهران همراه باشید . یک عارضه پیچبده و مرتبط با سیستم ایمنی و یا هورمونی است که بانوان و دختران جوان به آن مبتلا میشوند . ممکن است که باعث درد و مشکلات رحمی شود . گسترش بافت آندومتر به خارج از ناحیه لگن غیرمعمول است ؛ اما غیرممکن نیست . بافت آندومتر که در خارج از رحم رشد می کند به عنوان کاشت آندومتر شناخته می شود.

 

علائم آندومتریوز

تغییرات هورمونی چرخه قاعدگی ، بر روی بافت نابجای آندومتر تأثیر می گذارد و باعث ملتهب شدن و دردناک شدن ناحیه می شود ؛ بدین نحر که بافت رشد می کند ، ضخیم و تجزیه می شود. با گذشت زمان ، بافتی که شکسته است جایی برای رفتن ندارد و در لگن گیر می کند. علامت اصلی آندومتریوز ، درد لگن است که اغلب با دوره قاعدگی همراه است. اگرچه بسیاری از افراد در دوران قاعدگی ، گرفتگی عضلانی را تجربه می کنند ؛ اما کسانی که این بیماری دارند ، معمولا درد قاعدگی را توصیف می کنند که بسیار بدتر از حد معمول است . ( درد ممکن است با گذشت زمان افزایش یابد. ) لازم به ذکر است که مشکلات باروری ، نیز ممکن است در پی آندومتریوز ایجاد شود . در حالت کلی ، علائم این بیماری متفاوت است . تا جایی که برخی از زنان علائم خفیفی را تجربه می کنند ، اما در برخی دیگر علائم متوسط ​​تا شدید وجود دارد. ( شدت درد درجه یا مرحله وضعیت را نشان نمی دهد )

علائم رایج آندومتریوز عبارتند از :

• دوره های قاعدگی دردناک
• گرفتگی عضلات به مدت یک یا دو هفته
• درد در قسمت تحتانی شکم قبل و هنگام قاعدگی
• خونریزی قاعدگی شدید یا خونریزی بین دوره ها
• ناباروری
• درد پس از رابطه جنسی
• ناراحتی از حرکات روده
• کمردرد که ممکن است در هر زمان از چرخه قاعدگی رخ دهد.

مراحل آندومتریوز

بیماری آندومتریوز مراحل مختلفی دارد و عواملی چون محل وقوع ، تعداد ، اندازه و عمق کاشت سلول های آندومتر ، می تواند تعیین کننده مرحله اختلال باشد.

 

مرحله اول آندومتریوز مینیمال

این مرحله که شروع آندومتریوز می باشد ، شامل علائمی چون التهاب در حفره لگن یا اطراف آن ، و یا وجود ضایعات یا زخم های کوچک در تخمدان ها و کاشت اندومتریوز با عمق کم ، می باشد.

مرحله دوم آندومتریوز خفیف

مرحله ای از بیماری است ، که در آن ضایعات سبک و کاشت های کم عمق در پوشش لگن و تخمدان ، اتفاق می افتد.

مرحله سوم آندومتریوز متوسط

در این مرحله شدت ضایعات بیشتر است و کاشت های عمیق ، در پوشش تخمدان و لگن ایجاد می شود.

مرحله چهارم آندومتریوز شدید

در شدیدترین مرحله این بیماری ، شاهد کاشت های عمیق در لایه لگن و تخمدان خواهیم بود. همچنین بروز ضایعات در روده یا لوله های فالوپ ، دور از انتظار نیست.

تشخیص آندومتريوز در تهران

توضیحات دکتر شه بخش ، بهترین جراح و متخصص زنان و زایمان در تهران :

آندومتریوز ، گاهی اوقات با سایر شرایطی که می توانند باعث درد لگن شوند ؛ مانند بیماری التهاب لگن یا کیست تخمدان اشتباه گرفته می شود. همچنین آندومتريوز ، ممکن است با سندرم روده تحریک پذیر ( بیماری که باعث اسهال ، یبوست و گرفتگی شکم می شود ) اشتباه گرفته شود ؛ این سندروم می تواند همراه با اندومتریوز باشد و در نتیجه ، تشخیص را پیچیده کند. به طور کلی ، آندومتروز می تواند یک بیماری چالش برانگیز برای کنترل باشد. توجه داشته باشید که تشخیص به موقع یک تیم پزشکی چند رشته ای و درک درستی از تشخیص اندومتروز ، می تواند به مدیریت بهتر علائم این اختلال کمک کند.

 

 

مراحل تشخیص آندومتریوز

برای اینکه پزشک بتواند آندومتریوز را در شما تشخیص دهد ، معمولا مراحل زیر را دنبال می کند :

بررسی سوابق پزشکی

هنگام مراجعه به پزشک ، او برای بررسی علائم یا سابقه قبلی ابتلا به بیماری در شما یا خانواده تان ، سوالاتی را از شما می پرسد. همچنین برای اینکه بتواند نشانه های وجود اختلال طولانی مدت در شما را بررسی کند ، یک ارزیابی کلی از سلامت عمومی شما به عمل می آورد.

معاینه فیزیکی

در این مرحله ، پزشک برای مشاهده زخم ها یا کیست های احتمالی در پشت رحم بیمار ، معاینه کاملی از لگن با لمس شکم انجام می دهد.

سونوگرافی

برای بررسی بیشتر پزشک ممکن است ، برای شما سونوگرافی شکمی یا سونوگرافی واژینال را تجویز کند. به کمک نتیجه سونوگرافی و مشاهده تصاویر تولید شده از اندام تولید مثل بیمار ، پزشک می تواند کیست های مرتبط با آندومتریوز را شناسایی کند.

لاپاراسکوپی

لاپاراسکوپی که یک عمل جراحی جزئی می باشد ، تنها راه شناسایی قطعی و مشاهده مستقیم آندومتریوز می باشد. در این روند پزشک پس از تشخیص قطعی ، می تواند بافت آندومتروز را نیز خارج کند.

درمان آندومتريوز در تهران

آندومتريوز درمانی ندارد اما علائم آن قابل کنترل است ؛ خوشبختانه گزینه های پزشکی و جراحی موثری در راستای کاهش علائم و مدیریت هرگونه عوارض احتمالی این اختلال ، در دسترس است. افرادی که با این آندومتريوز ، روبرو هستند ؛ در پی یافتن راهکاری موثر جهت تسکین سریع درد و سایر علائم آن می باشند. لازم به ذکر است که در صورت عدم درمان ، این وضعیت می تواند زندگی فرد را مختل کند. پزشک متخصص زنان خوب در تهران ، ممکن است به منظور کنترل علائم آندومتروز ؛ در ابتدا درمان های محافظه کارانه را امتحان کند. در صورت عدم بهبودی ، ممکن است انجام جراحی را به بیمار توصیه نماید. هر فردی ، واکنش متفاوتی نسبت به این گزینه های درمانی نشان می دهد ؛ لذا پزشک به شما کمک می کند مناسب ترین گزینه درمانی را در پیش بگیرید.

 

روش های درمان آندومتریوز در تهران

درمان این بیماری از طریق گزینه های زیر توسط بهترین متخصص زنان در تهران ، امکان پذیر می باشد :

داروهای مسکن

به کمک داروهای مسکنی چون ایبوپروفن ، می توانید درد ناشی از این عارضه را کاهش دهید. ولی مسکن ها در همه افراد موثر نبوده و نمی توانند ، جلوی پیشرفت بیماری را بگیرند.

مکمل های هورمونی

در برخی بیماران استفاده از مکمل های هورمونی گیاهی ، می تواند سبب جلوگیری از روند پیشرفت بیماری و تسکین درد ناشی از عارضه شود. درمان هورمونی با تنظیم تغییرات هورمونی ماهانه ، از پیشرفت بیماری به مراحل بعدی و رشد بافت آندومتریوز جلوگیری می کند.

جلوگیری از بارداری با هورمون درمانی

می توان به کمک قرص های جلوگیری از بارداری ، حلقه های واژن یا دیگر روش های هورمون درمانی ، آندومتریوزهایی که شدید نیستند ، را از بین برد. با متوقف کردن قاعدگی و جلوگیری از رشد اندومتریوز ، با تزریق مدروکسی پروژسترون ، نیز می توان با این بیماری مقابله کرد. ولی توقف عادت ماهانه ، می تواند عوارضی چون افزایش وزن و افسردگی و کاهش تولید استخوان ، را به دنبال داشته باشد ؛ از این رو این راه درمانی معمولا جزو اولین انتخاب های بیماران ، نخواهد بود.

داروهای جلوگیری از قاعدگی

استفاده از داروهای GnRH و دانازول ، با جلوگیری از تولید هورمون استروژن در بدن ، مانع قاعدگی و پیشرفت کاشت آندومتریوز می شود و برای فرد ، یائسگی مصنوعی ایجاد می کند. البته مصرف این داروها می توانند عوارضی چون خشکی واژن ، گر گرفتگی ، آکنه و پر مویی را به دنبال داشته باشند ، که می توان با کمک گرفتن از داروهای دیگر ، این عوارض را کاهش داد.

جراحی

در مواردی که بیمار درد شدید را تجربه می کند ، یا قصد بارداری دارد و هورمون درمانی برای او موثر نیست ، پزشک جراحی محدود را برای برداشتن بافت آندومتروز ، بدون آسیب دیدن اندام تولید مثل بیمار پیشنهاد می دهد. تکنیک لاپاراسکوپی که بعنوان تنها راه تشخیص قطعی و مشاهده بافت اندومتروز ، شناخته می شود نیز می تواند برای از بین بردن و برداشتن این بافت نابجا استفاده شود. تکنیک دیگری که این روزها مورد استفاده قرار می گیرد ، برداشتن بافت به کمک لیزر می باشد.

هیسترکتومی

آخرین راه حل درمانی ، در موارد آندومتریوز حاد که به درمان های دیگر پاسخ نمی دهد ، از سوی بهترین متخصص زنان و زایمان پیشنهاد می شود ، عمل هیسترکتومی یا برداشتن کامل رحم می باشد. در این جراحی جراح ، رحم ، دهانه رحم و تخمدان ها ، را نیز که مسئول تولید استروژن در بدن هستند ، به طور کامل خارج می کند. اگر قصد بارداری در آینده را دارید ، این گزینه درمانی به شما توصیه نمی شود.

 

 

علت بروز آندومتریوز چیست ؟

لایه داخلی رحم در طی چرخه قاعدگی ، ریزش پیدا می کند. به این ترتیب از طریق دهانه کوچک رحم و واژن ، خون قاعدگی خارج می شود. هنوز علت دقیق بروز این بیماری مشخص نیست و نظریه های مختلفی در این خصوص وجود دارد که هیچ کدام آن ها از نظر علمی ثابت نشده است. در ادامه چند مورد از نظریه های بروز آندومتریوز بیان شده است.

قاعدگی رتوگراد : در این شرایط سلول های آندومتر موجود در خون قاعدگی به جای خارج شدن از بدن ،توسط لوله های رحمی برگشت داده می شوند و به داخل حفره های لگن می روند. سلول های آندومتر به سطوح اندام های لگن و دیواره های آن می چسبد و شروع به رشد می کند و با هر چرخه قاعدگی ضخیم تر شده و خون ریزی می کند.

تحول سلول جنینی : زمانی که سلول ها در مرحله اولیه رشد قرار دارند ، به آن ها سلول های جنینی گفته می شود. برخی از متخصصین اعتقاد دارند ، هورمون هایی مانند استروژن می تواند بر سلول های جنینی اثر بگذارد و آن ها را در دوران بلوغ به سلول های آندومتر تبدیل کند.

تحول سلول های صفاقی : این تحول را به عنوان تئوری القا نیز می شناسند. متخصصین باور دارند عوامل ایمنی بدن و هورمون ها موجب تبدیل سلول هایی که در قسمت داخلی شکم قرار دارند به سلول های آندومتر می شود.
اختلال در سیستم ایمنی بدن : ممکن است سیستم ایمنی بدن نتواند موجب از بین رفتن و شناسایی بافت شبه آندومتر که در خارج رحم رشد می کنند ، شود.

بافت اسکار ناشی از جراحی : بعد از انجام جراحی هایی مانند سزارین و هیسترکتومی ، زخم هایی ایجاد می شود که می تواند برای رشد و گسترش سلول های آندومتر زمینه مناسبی را فراهم کند.

انتقال سلول های آندومتر : ممکن است عروق خونی و یا سیستم لنفاوی ، این سلول ها را به قسمت های مختلفی از بدن منتقل کنند.

چه ارتباطی میان آندومتریوز و ناباروری وجود دارد ؟

باید بدانید که بسته شدن لوله‌های فالوپ به دلیل آندومتریوز، معمولاً به عنوان یکی از عواملی که می ‌تواند به ناباروری در زنان منجر شود مورد بررسی قرار می‌ گیرد. لوله‌های فالوپ بخشی از دستگاه تولید مثلی زنان هستند که وظیفه انتقال تخمک از تخمدان به رحم و انتقال اسپرم از رحم به تخمدان را دارند . بسته شدن این لوله ‌ها می ‌تواند باعث مشکلاتی نظیر ناباروری شود. در ادامه می خواهیم به دلایلی که می‌ توانند منجر به بسته شدن این لوله ها شوند اشاره کنیم :

التهابات تخمدانی : آندومتریوز می‌ تواند منجر به التهابات در نواحی مختلف دستگاه تناسلی زنان از جمله تخمدان ‌ها شود . این التهابات می‌ توانند باعث تشکیل بافت اسکاری (زخم) در اطراف لوله‌ های فالوپ شوند که در طی این اتفاق ، لوله ‌ها بسته شده و عبور تخمک یا اسپرم را مشکل می کنند .
در حقیقت تأثیر زخم‌ ها و چسبندگی‌ ها ناشی از آندومتریوز ، ممکن است باعث ایجاد عوارض فیزیکی زیادی شود که تنها یک مورد آن بسته شدن لوله‌ های فالوپ است . همچنین وجود بافت های اسکار تأثیرات منفی بر ساختار لوله ‌ها گذاشته و این عامل ناباروری را تشدید می کند .

به طور کلی آندومتریوز می‌تواند به طور مستقیم یا غیرمستقیم باعث بسته شدن لوله‌های فالوپ شود که این موضوع به ناباروری یا اختلال در باروری منجر می شود . متاسفانه بسیاری از بانوان از ابتلا به این عارضه بی خبر بوده و تنها زمان اقدام به بارداری متوجه آن می شوند . از همین رو چکاپ ماهانه و اطلاع از سلامت رحم ، وظیفه ای است که باید توسط بانوان جدی گرفته شود ؛ اما در صورت ابتلا به این بیماری ، جهت تشخیص و درمان به یک پزشک متخصص زنان مراجعه کنید تا هر چه سریعتر اقدامات درمانی از سر گرفته شود .

آیا مواد غذایی در کاهش درد های ناشی از آندومتریوز موثر هستند ؟

همانطور که گفته شد درد و ناراحتی های ایجاد شده در مبتلایان آندومتریوز ، زندگی روزمره آن ها را دچار مشکلاتی می کند، حال اطلاع از هر نوع عاملی که بتواند همانند محرکی از درد های ایجاد شده در بدن این افراد بکاهد ، بسیار حائز اهمیت است . یکی از موارد پر اهمیت توجه به رژیم غذایی است ؛ زیرا مواد غذایی هستند که درد ها را تشدید کرده و برخی از آن ها همانند مسکنی از حجم زیاد درد ها می کاهند . برخی از مواد غذایی مضر شامل :

برحسب تحقیقات انجام شده هر نوع مواد خوراکی که حاوی چربی های ترانس باشد ، برای افراد مبتلا به این بیماری مضر است که مواد غذایی نظیر فست فود ها ، غذاهای سرخ کرده بیشترین مقدار چربی های ترانس را به خود اختصاص می دهند . از دیگر مواد غذایی که باید از مصرف آن ها اجتناب کنید می توانیم به گوشت قرمز ، گلوتن ، کافئین و مشروبات الکلی اشاره کنیم ؛ زیرا برخی از آن ها با ایجاد التهاب در بدن و تاثیر در میزان هورمون استروژن ، بر درد های ناشی از آندومتریوز می افزایند.

جایگزین کردن این مواد غذایی با مواد خوراکی شامل سبزیجات ، مواد گیاهی ، ویتامین ها و مواد معدنی انتخاب مناسبی است ؛ زیرا برخی از آن ها با تامین آهن ، آنتی اکسیدان و اسید های چرب ضروری از شدت درد های ایجاد شده می کاهند . به عنوان مثال شما می توانید از سبزیجات تیره ، ماهی سالمون ، اسفناج ، تخم کتان و غیره در رژیم غذایی خود استفاده کنید و بهتر است با مشورت با متخصص تغذیه ، برنامه غذایی مناسبی را از ایشان دریافت کنید .

آیا یوگا در کاهش درد های ناشی از اندومتریوز موثر است ؟

متاسفانه اکثر بانوانی که به بیماری آندومتریوز مبتلا هستند از درد های ناحیه لگن خود شکایت داشته و به دنبال راهکاری جهت رهایی از آن ها می گردند . خوشبختانه روش های زیادی برای اینکار وجود دارد که یکی از آن ها جدی گرفتن ورزشی به نام یوگا می باشد . از آنجایی که یوگا راهکاری برای رفع استرس و تنش بوده و از جهت دیگر بر نحوه تکنیک های تنفسی تمرکز دارد ، مدیریت درد پس از انجام آن بسیار راحت می باشد . این نظریه توسط گوندک که متخصص در زمینه سلامت زنان می باشد به اثبات رسیده است ؛ زیرا هرچه الگو های تنفسی خود را منظم تر کرده و به شل شدن عضلات کف لگن خود بپردازید ، درد های احتمالی که روزمره به سراغتان می آید کاهش می یابد .

البته یوگا انواع مختلفی دارد و سبک قدرتی و ملایمی دارد . توصیه پزشک به شما این است که به انجام حالت های ترمیمی و سبک های ملایم یوگا به نام هاتا ، یین بپردازید ؛ زیرا این سبک ها تنش ها را کاهش داده و آرامش را به بدنتان تزریق می کند . از طرف دیگر شما باید به نرم کردن عضلاتی از بدن بپردازید که بسیار مستعد سفتی هستند ، از این رو حرکات یوگا بر عضلات شکم ، ران و کمر تاثیر گذاشته به گونه ای که فرد بعد از گذشت 8 هفته تاثیراتش را بر کیفیت زندگی مشاهده خواهد کرد . در انتها این نکته را آویزه گوش تان که هر شخص با آگاهی بر شرایط بدنی خود به انجام یوگا می پردازد ؛ بنابراین در صورتی که حس کردید حرکات یوگا برای تان سنگین و پر فشار است ، مربی خود را در جریان قرار داده و نحوه صحیح انجام آن را آموزش ببینید .