کیست تخمدان که به طور معمول در سطح تخمدان یا داخل آن ایجاد می شود کیسه ای مملوء از مایعات است. حال ممکن است این سوال برای تان پیش آید که تخمدان چیست ؟ در جواب باید بگوییم که هر خانم به طور طبیعی در دو طرف رحم خود دو تخمدان دارد که هر یک از آن ها تقریباٌ شبیه و اندازه یک بادام می باشند. در این مقاله با دکتر افسانه شه بخش یکی از بهترین متخصصان زنان و زایمان تهران ، در خصوص این موضوع همراه باشید.
کیست تخمدان چیست ؟
تخمک در تخمدان ها رشد می نماید و بالغ می گردد ، این تخمک ها در طی سالیانی که زن قادر به بارداری می باشد در سیکل های ماهیانه آزاد می شوند. اکثر خانم ها در طول زندگی خود دچار کیست تخمدان شده اند. بیشتر این کیست ها ، هیچ گونه ناراحتی و دردی برای بیمار به همراه نداشته و بعد از گذشت چند ماه و به طور خود به خودی برطرف می شوند ؛ البته باید بگوییم این کیست ها در برخی موارد به خصوص در صورت ترکیدن قادر به ایجاد نشانه های جدی در فرد خواهند بود. از این رو لازم است بانوان به منظور حصول اطمینان از سلامت خود ، به طور همیشگی تحت آزمایشات گوناگون همچون ماموگرافی و سونوگرافی قرار بگیرند. لازم به ذکر است با انجام این آزمایشات از نشانه هایی که نشان دهنده بیماری های پنهان و خطرناک هستند ، آگاه خواهید شد.
علل ایجاد کیست تخمدان چیست ؟
فولیکول ها در برخی مواقع در طول دوره تخمک گذاری پاره نشده ، در نتیجه تخمکی آزاد نکرده و در عوض مایعات به میزان زیاد داخل آن ها ذخیره شده و به کیست فولیکولی تبدیل می شوند. در مواردی دیگر ؛ تخمک توسط فولیکول آزاد می شود ولی کیسه اش به جای اینکه حل شود ، با مایعات و خون پر شده و دوباره بسته می شود که به این نوع کیست ” کورپوس” یا “جسم زرد” گفته می شود.
علائم کیست تخمدان چیست ؟
در بیشتر موارد کیست تخمدان ، کوچک بوده و هیچ گونه علائم خاصی ندارند اما ممکن است به دنبال آن ؛ بیمار با علائمی همچون ورم ، بادکردگی ، درد و فشار در ناحیه زیر شکم خود مواجه گردد. لازم به ذکر است که میزان این درد در افراد مختلف ، متفاوت می باشد تا جایی که در برخی افراد ، شدید بوده و در برخی ضعیف و در برخی دیگر مقطعی است. توجه داشته باشید که در صورت ترکیدن تخمدان ، بیمار دچار درد ناگهانی و شدید می شود. چنانچه کيست ، موجب چرخیدن تخمدان گردد ؛ امکان دارد بیمار با درد شدیدی که همراه با استفراغ و حالت تهوع است روبرو شود.
برخی علائم نادر دیگر کیست تخمدان
- تکرر ادرار
- انسداد روده یا مثانه
- حساس شدن سینه ها
- احساس درد در حین رابطه جنسی
- احساس درد خفیف در ناحیه ران پا و کمر
- درد در ناحیه لگنی
- احساس درد در طول دوره قاعدگی
- افزایش غیر قابل توجیه وزن
- خونریزی غیرطبیعی واژن
- و غیره
انواع کيست تخمدان
کيست ها انواع مختلفی دارند ؛ کيست های عملکردی ، شایع ترین نوع کیست تخمدان هستند. 2 نوع کیست عملکردی تخمدان وجود دارد که عبارتند از :
- کيست های فولیکولی
- کيست جسم زرد
کیست های فولیکولی
به طور کلی طی چرخه قاعدگی ، تخمک در کیسه ای به نام فولیکول رشد می کند. ( این کیسه در داخل تخمدان قرار دارد.) در بیشتر موارد کیسه فولیکول ، باز شده و تخمک آزاد می کند ؛ اما در صورتی که فولیکول باز نشود ، سبب ایجاد کيست در تخمدان خواهد شد.
کیست جسم زرد
کیسه های فولیکول معمولا پس از آزاد سازی تخمک ، حل می شوند. حال آن که چنانچه کیسه فولیکول ، حل نشده و دهانه فولیکول باز نشود ؛ مایع اضافی می تواند در داخل کیسه فولیکول ، تجمع یافته و باعث ایجاد کیست جسم زرد شود.
انواع دیگر کیست تخمدان عبارتند از :
- کست های درموئید : به رشد کيست حاوی مو ، چربی و سایر بافت ها در تخمدان ها اشاره دارد.
- کیست های سیستادنوم : رشد غیرسرطانی کيست که می تواند در سطح خارجی تخمدان ایجاد شود.
- کیست های آندومتریوم : منظور از کيست های آندومتریوم ، بافت هایی هستند که به طور طبیعی در داخل رحم رشد می کنند و می توانند در خارج از رحم ایجاد شده و به تخمدان ها متصل شوند.
- کیست های پاتولوژیک : کيست هایی که در نتیجه رشد غیر طبیعی سلول ایجاد می شوند و بسیار کمتر از سایر انواع کیست های تخمدان ، رایج هستند.
درمان کیست تخمدان
درمان کيست های تخمدان به عوامل متعددی ؛ از جمله سن بیمار ، نوع و اندازه کيست و همچنین علائم بیمار بستگی دارد. در عمده موارد ؛ کيست های تخمدان را می توان بدون برداشتن تخمدان ( سیستکتومی تخمدان ) ، از بین برد. هرچند در برخی موارد ، متخصص زنان و زایمان ممکن است تخمدان آسیب دیده را برداشته و دیگری را سالم نگه دارد ( اووفرکتومی ). لازم به ذکر است طی درمان کيست تخمدان ؛ پزشک ، معمولا در فواصل زمانی مشخصی بر روی بیمار سونوگرافی لگن انجام می دهد تا ببینید آیا اندازه کیست تغییر کرده یا خیر ؟ توجه داشته باشید که بهترین دکتر متخصص زنان در تهران ؛ معمولا برای جلوگیری از عود کیست تخمدان ، داروهای ضد بارداری توصیه می کنند. البته باید اشاره داشت که بر خلاف تصور عموم ، قرص های جلوگیری از بارداری ؛ کيست تخمدان را کوچک نمی کنند.
جراحی کیست تخمدان
گاهی اوقات ممکن است کيست تخمدان ، مشابه کيست های عملکردی نباشد و بزرگ تر از حد معمول بوده و در حال رشد نیز باشد و علاوه بر این ، در دو یا سه چرخه قاعدگی ادامه یابد و ایجاد درد نماید ؛ در چنین مواردی جراحی کیست تخمدان توصیه می شود. همچنین در مواردی که کيست ، سرطانی باشد ؛ ممکن است لازم باشد رحم ، تخمدان و لوله رحمی یا حتی رحم کامل ؛ برداشته شوند.
آیا می‌توان از کیست تخمدان پیشگیری کرد؟
اگرچه نمی توان به طور کامل از ایجاد کیست های تخمدان پیشگیری کرد ، اما با داشتن یک سبک زندگی سالم و مراجعه منظم به پزشک برای چک آپ ، می توان احتمال بروز آن ها را کاهش داد. به یاد داشته باشید که هر فردی متفاوت است و آنچه برای یک نفر مفید است ممکن است برای فرد دیگری مفید نباشد. بنابراین ، قبل از ایجاد هرگونه تغییر در سبک زندگی خود ، حتماً با پزشک مشورت کنید.
همانطور که بالاتر در به شما گفتیم ، برخی از کیست ها ، مانند کیست های عملکردی ، به صورت طبیعی در طول چرخه قاعدگی ایجاد شده و اغلب خود به خود از بین می روند. اما برخی دیگر ممکن است به دلایل دیگری مانند اختلالات هورمونی ، اندومتریوز یا حتی سرطان ایجاد شوند.
پیشگیری از کیست تخمدان
اما آیا می توان از کیست تخمدان پیشگیری کرد ؟ در جواب باید گفت که در حال حاضر، هیچ روش قطعی برای پیشگیری از همه انواع کیست های تخمدان وجود ندارد. اما با رعایت برخی موارد می توان احتمال بروز آن ها را کاهش داد. این عوامل عبارتند از :
- داشتن رژیم غذایی سالم : یک رژیم غذایی غنی از فیبر ، میوه ها و سبزیجات می تواند به تنظیم هورمون ها و کاهش التهاب کمک کند.
- ورزش منظم : فعالیت بدنی منظم به بهبود گردش خون و کاهش وزن کمک می کند که هر دو برای سلامت تخمدان ها مفید هستند.
- کنترل وزن : چاقی و اضافه وزن با افزایش خطر برخی از انواع کیست ها مرتبط است.
- مصرف داروهای هورمونی : در صورتی که از داروهای هورمونی استفاده می کنید ، حتماً با پزشک خود مشورت کنید تا مطمئن شوید که بهترین نوع دارو برای شما تجویز شده است.
- معاینات منظم : معاینات منظم توسط پزشک می تواند به تشخیص زودهنگام کیست ها و درمان آن ها کمک کند.
- کاهش استرس : استرس می تواند بر تعادل هورمونی تأثیر بگذارد. بنابراین ، یافتن راه هایی برای مدیریت استرس می تواند مفید باشد.
پاسخ به سوالات متداول در مورد کیست تخمدان
آیا این کیست موجب خونریزی می شود ؟
ممکن است در برخی موارد کیست تخمدان باعث خونریزی شود. معمولا این عارضه به دلیل پاره شدن کیست اتفاق می افتد.
آیا کیست تخمدان ژنتیکی است ؟
تا کنون هیچ منبع علمی ژنتیک را علت ایجاد این عارضه نمی داند. اما ممکن است برخی عوامل ژنتیکی و یا محیطی در ایجاد کیست تخمدان تاثیرگذار باشند.
آیا این کيست ها سبب ناباروری می شود ؟
در صورتی که به دلیل آندومتریوز و یا تخمدان پلی کیستیک این عارضه ایجاد شود ، ممکن است موجب تنبلی تخمدان و در نهایت موجب ناباروری شود. اما کیست ها به صورت مستقیم نقشی در ناباروری ندارند اما ممکن است شانس بارداری را کاهش دهند.
آیا کیست موجب سرطان می شود ؟
عموما کیست ها سرطانی نیستند ، اما اگر اقدامی برای درمان آن صورت نگیرد ، ممکن است در آینده سبب سرطان شود. با انجام لاپاراسکوپی یا لاپاراتومی می توان کیست تخمدان را درمان کرده و خطر ابتلا به سرطان را کاهش داد.
چه آزمایش هایی برای تشخیص کيست تخمدان نیاز است ؟
با توجه به نوع کیست ، بهترین دکتر زنان در تهران ، ممکن است آزمایش هایی نظیر لاپاراسکوپی ، سونوگرافی لگن و آزمایش خون را تجویز نماید.
افرادی که کیست تخمدان دارند لازم است چه نکاتی را رعایت کنند ؟
دکتر شه بخش ، بهترین جراح و متخصص زنان و زایمان در تهران توصیه می کند :
- بانوانی که به کیست تخمدان دچار هستند لازم است از انجام ورزش هایی که با حرکات شدید جهشی همراه است پرهیز نمایند.
- باید از مصرف نوشابه های گازدار و مواد شیرین خودداری کنند.
- حتما تحت درمان متخصص زنان و زایمان باشند تا اگر کیست بزرگ شد و یا متوجه علائم غیرعادی شدند درمان دیگری در نظر گرفته شود.
آیا درمان کیست تخمدان متفاوت است ؟
بله با توجه به نوع و سایز کیست ، روش های درمانی متفاوتی در نظر گرفته می شود.
